Toxische relaties zullen mensen, gezinnen en werkplekken monumentaal breken, maar ze zijn niet noodzakelijkerwijs het terrein voor de zwakken, onderdrukten of onzekeren. Sterke, gezonde, onafhankelijke mensen kunnen in de greep van een toxische relatie terechtkomen.
Relaties evolueren. Ze veranderen en groeien. Soms botsen ze en branden ze. We weten nooit hoe de dingen eruit zullen zien als elkaars minder schattige, vreselijke gewoonten zich in het openbaar gaan vertonen, of onder invloed van alcohol of schoonfamilie.
We houden van liefde. Natuurlijk doen we dat. Liefde brengt ons naar vreugdevolle, verheven hoogten waar we nooit meer van af willen komen, maar hetzelfde hart dat ons in een verliefde euforie kan brengen, kan ons laten struikelen en ons in iets toxischers laten vallen. Het streven naar liefde kan verblindend zijn. Nog erger is dat je je soms pas na twee kinderen en een hypotheek in de relatie realiseert dat er al een tijdje iets ontbreekt, en dat iets ben jij.
Wat is een toxic relatie?
Een toxic relatie besmet je gevoel van eigenwaarde, je geluk en de manier waarop je jezelf en de wereld ziet. Een toxisch persoon zal door het leven zweven met een spoor van gebroken harten, gebroken relaties en gebroken mensen achter zich, maar toxische relaties eindigen niet noodzakelijkerwijs zo omdat de persoon voor wie je viel toxic bleek te zijn. Relaties kunnen gezond beginnen, maar slechte gevoelens, een slechte geschiedenis, of langdurige onvervulde behoeften kunnen etteren, de relatie vervuilen en de mensen erin veranderen. Dat kan gemakkelijk en snel gebeuren, en het kan de sterkste mensen overkomen.
Kan je het oplossen?
Alle relaties zijn het gevecht waard, totdat ze dat niet meer zijn. In een toxic relatie zullen er altijd fall-outs zijn:
- humeurigheid, boosheid, ongelukkig zijn worden de norm;
- je vermijdt elkaar steeds meer;
- werk en relaties buiten de toxic relatie beginnen eronder te lijden.
Als de relatie toxic is, is het zeer waarschijnlijk dat alle ruzie in de wereld niets zal veranderen, omdat een of beide emotioneel verder zijn gegaan. Misschien waren ze er in de eerste plaats nooit echt, of toch niet op de manier die jij nodig had. Erger nog, als je relatie toxic is, zul je steeds meer schade oplopen door erin te blijven.
Vechten om vast te houden aan iets dat niet vecht om jou vast te houden zal je ruïneren. Soms is het enige wat je nog kunt doen: met gratie en liefde loslaten en verder gaan.
Wat zijn de tekenen dat je in een toxic relatie zit?
Je ervan bewust zijn dat de relatie toxic is, is essentieel om jezelf te beschermen tegen breuk. In een toxic relatie blijven is je hand boven de zelfvernietigingsknop houden. Niet alle giftige relaties zijn gemakkelijk te verlaten, maar je bewust zijn van de tekenen maakt het gemakkelijker om je macht terug te eisen en een dikke lijn te trekken rond wat in je leven wordt toegelaten en wat wordt buitengesloten.
Toxisch gedrag bestaat op een spectrum. Alle mensen en alle relaties doen sommige van deze dingen soms – maar dat maakt ze nog niet giftig. Een giftige relatie wordt gedefinieerd door de consistentie, de intensiteit en de schade. Hier zijn enkele van de tekenen.
1. Oude koeien uit de sloot halen
Een van de heerlijke dingen van het mens-zijn is dat fouten maken erbij hoort. Zo leren we, groeien we, en ontdekken we de mensen die ons niet verdienen. Zelfs de meest liefdevolle, toegewijde partners zullen soms kwetsende, domme dingen doen. Als die dingen steeds weer ter sprake komen, zal dat zelfs de gezondste relatie langzaam om zeep helpen en de ‘schuldige’ klein houden. Op een gegeven moment moet er een beslissing vallen om verder te gaan of te vertrekken. Voortdurend schoten op je afgevuurd krijgen op basis van de geschiedenis is een manier om te controleren, te beschamen en te manipuleren. Gezonde relaties koesteren je sterke kanten. Giftige richten zich op je zwakheden.
2. Wat jij doormaakt, maak ik erger mee.
In een gezonde relatie moeten beide mensen op hun beurt de steun en toeverlaat zijn. In een toxic relatie zal, zelfs als jij degene bent die steun nodig heeft, de aandacht altijd uitgaan naar de ander. ‘Babe zoals ik weet ben je echt ziek en kun je niet uit bed komen, maar het is zoooo stressvol voor mij omdat ik nu alleen naar het feest moet. Volgende week zaterdag moet ik kiezen wat we doen.’
3. Er word geen moeite gedaan
Op een dansvloer staan maakt je nog geen danser, en fysiek aanwezig zijn in een relatie betekent niet dat er een investering wordt gedaan in die relatie. Apart dingen doen is soms gezond, maar zoals met alle gezonde dingen is te veel te veel. Als er geen moeite wordt gedaan om van je te houden, tijd met je door te brengen, de dingen te delen die belangrijk voor je zijn, houdt de relatie op met geven en begint het te veel te nemen. Er komt een punt dat de enige manier om te reageren op “Nou, ik ben er toch?” is: “Ja. Maar misschien was het beter als je er niet was.’
4. Al het werk, de liefde, het compromis komt van jou
Niemand kan een relatie bij elkaar houden als hij de enige is die het werk doet. Het is eenzaam en het is uitputtend. Als je niet in staat bent de relatie te verlaten, geef dan wat je moet geven, maar geef niet meer dan dat. Laat de fantasie los dat je dingen beter kunt maken als je maar hard genoeg probeert, hard genoeg werkt, genoeg zegt, genoeg doet. Stop. Stop gewoon. Je bent genoeg. Dat ben je altijd geweest.
5. Fysiek of verbaal misbruik. Of beide.
Dit zijn spelbrekers. Je weet dat ze dat zijn.
6. De leugens. Oh de leugens!
Liegen en bedriegen zal het vertrouwen schaden alsof het er om te beginnen nooit was. Als het vertrouwen eenmaal zo ver weg is, is het moeilijk om het terug te krijgen. Het kan in momenten of dagen terugkomen, maar waarschijnlijk zal het altijd broos aanvoelen – gewoon wachtend op de verkeerde zet. Een relatie zonder vertrouwen kan sterke, gezonde mensen veranderen in iets wat ze van nature niet zijn – onzeker, jaloers en achterdochtig. De giftigheid hiervan ligt in de langzame erosie van het vertrouwen. Soms kan al het gevecht in de wereld het vertrouwen niet herstellen als het ernstig geschonden is. Weet wanneer genoeg genoeg is. Het is niet jouw schuld dat het vertrouwen werd geschonden, maar het is aan jou om ervoor te zorgen dat jij niet de volgende bent die gebroken wordt.
7. Grote beslissingen zijn voor belangrijke mensen. En daar hoor jij duidelijk niet bij.
Als je je leven met iemand deelt, is het cruciaal dat je inspraak hebt in de beslissingen die jou aangaan. De meningen en gevoelens van je partner zullen altijd belangrijk zijn, en die van jou ook. Jouw stem is een belangrijke. Een liefdevolle partner in de context van een gezonde relatie zal jouw gedachten en meningen waarderen, niet doen alsof ze niet bestaan of aannemen dat die van hen belangrijker zijn.
8. Er is een strijd – en je staat er alleen voor. Alweer.
Jij en je partner zijn een team. Je moet weten dat wat er ook gebeurt, jullie elkaar steunen, in ieder geval in het openbaar. In gezonde relaties, als de wereld met stenen begint te gooien, komt het stel samen en versterkt de muur om elkaar heen. In giftige relaties staat één persoon er vaak alleen voor als het gaat om publiekelijk neerhalen. Evenzo, als er van buiten de relatie pogingen worden gedaan om elkaar te verdelen en te veroveren, wordt het stel net zo gemakkelijk verdeeld en veroverd alsof ze überhaupt nooit bij elkaar waren.
9. Het voelt slecht aan. De hele tijd.
Je valt slecht in slaap en wordt net zo slecht wakker. Je kijkt naar andere stellen die hun happy couple ding doen en je voelt de angel. Waarom zou dat soort liefde voor jou niet kunnen gebeuren? Dat kan, maar eerst moet je het pad vrijmaken zodat het jou kan vinden. Een relatie verlaten is nooit gemakkelijk, maar te lang in een toxic relatie blijven zorgt ervoor dat alle kracht, moed en vertrouwen in jou tot niets worden uitgehold. Als dat eenmaal gebeurt, zit je vast.
10. Je kunt geen foutje maken
Als je je een keer vergist, is er geen vergeving, alleen de glorie van de betrapping. Het is onmogelijk om hieruit verder te komen. Iedereen maakt fouten, maar die van jou worden gebruikt als bewijs dat je te ongeïnteresseerd, te fout, te dom, te ‘iets’ bent. Het enige wat je werkelijk bent is te goed om zo behandeld te worden.
11. Je vermijdt te zeggen wat je nodig hebt, omdat het gewoon geen zin heeft
We hebben allemaal belangrijke behoeften in relaties. Enkele van de grote zijn verbinding, bevestiging, waardering, liefde, seks, genegenheid. Als die behoeften worden bespot of genegeerd, zal de leegte van die onvervulde behoefte klinken als een oude kerkklok. Als je pogingen om te praten over wat je nodig hebt eindigen in een ruzie, een (andere) loze belofte, beschuldigingen van behoeftigheid, onzekerheid, jaloezie of waanzin zul je de behoefte begraven of het je kwalijk nemen dat hij steeds over het hoofd wordt gezien. Hoe dan ook, het is toxic.
12. Te veel passief-agressief gedrag
Passief-agressief gedrag is een indirecte aanval en een laffe zet voor controle. De giftigheid ligt in het stelen van je vermogen om te reageren en om problemen direct aan te pakken. De aanval is subtiel en vaak vermomd als iets anders, zoals woede vermomd als onverschilligheid ‘het zal wel’ of ‘ik red me wel’; manipulatie vermomd als toestemming ‘ik blijf wel alleen thuis terwijl jij uitgaat en plezier maakt,’ en het ergste – een schurk vermomd als held, ‘je lijkt echt moe schatje. We hoeven vanavond niet uit te gaan. Blijf jij maar thuis en kook voor jezelf wat te eten en ik drink wel een paar drankjes met Silvia alleen he? Ze is een puinhoop sinds de cruise is uitgesteld.’ Je weet dat de actie of het gedrag bedoeld was om je te manipuleren of te kwetsen, want je voelt de schaafwond, maar het is niet duidelijk genoeg om te reageren op de echte kwestie. Als het de moeite waard is om boos over te worden, is het de moeite waard om erover te praten, maar passief-agressief gedrag sluit elke mogelijkheid daartoe uit.
13. Er wordt niets opgelost
Elke relatie zal zijn problemen hebben. In een giftige relatie wordt niets opgelost omdat elk conflict eindigt in een ruzie. Er is geen vertrouwen dat de ander het vermogen heeft om met de kwestie om te gaan op een manier die veilig is en de verbinding in stand houdt. Als dit gebeurt, worden behoeften begraven, en in een relatie zullen onvervulde behoeften altijd wrok voeden.
14. Wanneer ‘nee’ een verkeerd woord is
‘Nee’ is een belangrijk woord in elke relatie. Schrap het niet uit je vocabulaire, zelfs niet in naam van de liefde – vooral niet in naam van de liefde. Gezonde relaties hebben compromissen nodig, maar respecteren ook de behoeften en wensen van beide mensen. Communiceren wat je wilt is net zo belangrijk voor jou en de relatie als communiceren wat je niet wilt. Vind je ‘nee’, geef het een poetsbeurt, en weet waar de loslaatknop zit. Een liefdevolle partner zal respecteren dat je het niet met alles wat hij of zij zegt of doet eens zult zijn. Als je alleen geaccepteerd wordt als je ‘ja’ zegt, is het waarschijnlijk tijd om ‘nee’ te zeggen tegen de relatie.
15. Privacy? Welke privacy?
Tenzij je je partner iets hebt aangedaan wat niet had gemoeten, zoals, je weet wel, vergeten dat je er een had tijdens aan avondje in de kroeg, dan verdien je het om vertrouwd te worden. Iedereen verdient een zekere mate van privacy en in gezonde relaties kun je erop vertrouwen dat die niet misbruikt wordt. Als je partner voortdurend je bonnetjes, telefoonrekeningen en sms-berichten doorneemt, getuigt dat van een giftige mate van controle. Het is vernederend. Je bent volwassen en hebt geen voortdurend toezicht nodig.
Ik denk dat ik misschien in een toxic relatie zit. Wat nu?
Als het toxic is, verandert het je en is het tijd om weg te gaan of een hele grote muur op te trekken. Houd emotioneel afstand en zie het als iets dat in goede banen geleid moet worden, in plaats van iets dat verslagen of begrepen moet worden. Zoek naar de patronen en zoek naar de triggers. Wees dan bedachtzaam op wat oké is en wat niet. Weet vooral dat je sterk, compleet en vitaal bent. Trap niet in een kleinhartig, bekrompen duwtje dat je anders wil doen geloven. Je bent geweldig.
Conclusie
Soms groeit de giftigheid en verblindt je en tegen de tijd dat je het beseft, is het te laat – de kosten om weg te gaan kunnen te hoog voelen of er kunnen beperkte opties zijn.
Toxiciteit in welke relatie dan ook heeft geen zin. In een poging het logisch te maken, kun je de geschiedenis, de omstandigheden of je eigen gedrag de schuld geven. De waarheid is dat dit er allemaal niet toe doet. Het maakt niet uit waar de toxiciteit vandaan komt of waarom die er is.
Liefde en geluk gaan niet altijd samen. De wereld zou zoveel soepeler lopen als dat wel zo was, maar zo gaat het gewoon niet. Liefde kan soms een vuile leugenaar zijn. Dat kan commitment ook zijn. Door in een relatie te blijven zou nooit jezelf verliezen een van de gevolgen moeten zijn. Daar ben je veel te belangrijk voor.
Het is belangrijk om in relaties offers te brengen, maar je geluk, eigenwaarde en zelfrespect moeten altijd op het lijstje staan – altijd. Als een relatie op liefde is gebouwd, voedt, herstelt, vult het aan en herleeft het. Het vermindert niet. Het is niet wreed en het doet een warm, open hart nooit geweld aan. Alles wat je nodig hebt om gelukkig te zijn zit in jou. Als je met iemand bent die die kostbare delen van jou verstikt, wees dan alert op de schade die hij of zij aanricht. Je bent hen niets verschuldigd, je bent jezelf alles verschuldigd. Je verdient het om te gedijen en je veilig te voelen, en je verdient het om gelukkig te zijn.